Όταν ο νόμος & η γραφειοκρατία στέκονται απέναντι στο δικαίωμα της επιλογής
Στις πλείστες -τουλάχιστον ευρωπαϊκές- χώρες, η νομιμότητα των εκτρώσεων είναι πλέον δεδομένη (εξακολουθούν βέβαια να υπάρχουν και εξαιρέσεις, βλ. Μάλτα και Πολωνία). Παρ’ όλα αυτά, το γεγονός ότι σήμερα είναι σεβαστή η απόφαση της κάθε γυναίκας να προβεί σε άμβλωση, δεν καθιστά και αυτονόητο ότι η πρόσβαση σ’ αυτή είναι εύκολη. Η γραφειοκρατία πάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα είναι τεράστια, γεγονός που οδηγεί τις ενδιαφερόμενες γυναίκες στην αναζήτηση λύσης σε άλλες χώρες. Όπως παρουσιάζεται και στο κάτωθεν γράφημα, οι χώρες απ’ τη νότια και κεντρική Ευρώπη, δείχνουν να καταφεύγουν σε χώρες -κυρίως δυτικές-, στις οποίες η πρόσβαση στις εκτρώσεις δεν είναι τόσο περίπλοκη και χρονοβόρα
Συγκεκριμένα, παρατηρείται μία μαζική ευρωπαϊκή ροπή προς το Ηνωμένο Βασίλειο, στο οποίο οι αμβλώσεις, αντιμετωπίζονται ως ένα ζήτημα που δε χωράει γραφειοκρατικές και νομικές παρεμβολές. Το κύριο σκεπτικό το οποίο διατρέχει τη συγκεκριμένη χώρα είναι το γεγονός ότι η εκάστοτε γυναίκα έχει το αναμφισβήτητο δικαίωμα να αποφασίσει για το πώς θα πράξει με το σώμα της. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η έκτρωση είναι απολύτως νόμιμη και η γονική συναίνεση για ηλικίες άνω των 16, μη υποχρεωτική. Ουσιαστικά, ολόκληρο το αγγλικό σύστημα βασίζεται στην ιδέα ότι τα παιδιά πρωτίστως και από μικρή ηλικία λαμβάνουν την ενημέρωση που χρειάζεται γύρω απ’ αυτό το ζήτημα, και στη συνέχεια καλλιεργούν ακούσια την κριτική ικανότητα που χρειάζεται προκειμένου να αντιμετωπίσουν συσχετιζόμενα γεγονότα. Στόχος της συγκεκριμένης φιλοσοφίας, είναι να δημιουργήσει άτομα, τα οποία αφενός να έχουν τη δύναμη να πράττουν αυτοβούλως και αφετέρου να είναι αυτά καθ’ αυτά υπεύθυνα για τις αποφάσεις της ζωής τους. Παρόμοια η κατάσταση και στην περίπτωση της Γαλλίας, στην οποία, η εκάστοτε γυναίκα που επιθυμεί να προβεί στον τερματισμό της εγκυμοσύνης της, έχει πλήρη επικοινωνία και επαφή με ψυχολόγο και κοινωνικό λειτουργό, προκειμένου να εξασφαλισθεί η ψυχική της ακεραιότητα και ηρεμία
Κύπρος
Κανονισμοί/Συνθήκες:
-Απαιτείται πιστοποιητικό από την αρμόδια αστυνομική αρχή που υποστηρίζεται από ιατρικό πιστοποιητικό όποτε αυτό είναι δυνατό σε περιπτώσεις βιασμού ή άλλου σεξουαλικού εγκλήματος
-Γνωμοδότηση «bona fida» 2 ιατρών
-Γονική συγκατάθεση για ανήλικες
Γαλλία
Κανονισμοί/Συνθήκες:
-Η γυναίκα πρέπει να συμβουλευτεί ένα γιατρό και οι ανήλικοι πρέπει επίσης να ζητήσουν συμβουλές από κάποιον κοινωνικό λειτουργό. Εάν η γυναίκα εξακολουθεί να τερματίσει την εγκυμοσύνη, θα πρέπει να ανανεώσει το αίτημά της γραπτώς. Ο γιατρός είναι υποχρεωμένος απ’ το νόμο να αποδεχτεί το αίτημα εντός 2 ημερών.
-Παρ’ όλο που οι ανήλικοι πρέπει να έχουν τη συγκατάθεση των γονιών τους ή του κηδεμόνα τους, μπορούν να λάβουν εξαίρεσης εάν θέλουν να το κρατήσουν μυστικό. Σε αυτή την περίπτωση, πρέπει να συνοδεύονται από έναν ενήλικα.
-Για άμβλωση δεύτερου τριμήνου, 2 γιατροί και ένας ψυχολόγος ή κοινωνικός λειτουργός απαιτούνται προκειμένου να εξετάσουν το αίτημα για άμβλωση.
Πολωνία
Κανονισμοί/Συνθήκες:
Η άμβλωση πρέπει να πραγματοποιηθεί από ιατρό σε υγειονομική περίθαλψη στο δημόσιο τομέα
-Για αμβλώσεις για ιατρικούς λόγους, απαιτούνται διαγνώσεις δύο ιατρών (μόνο όταν κινδυνεύει η ζωή της μητέρας, υπάρχει κίνδυνος δυσπλασίας του εμβρύου)
-Οι γιατροί που κάνουν αμβλώσεις εκτός δηλωμένων λόγων τιμωρούνται με ποινή φυλάκισης 2 ετών
Ηνωμένο Βασίλειο
Κανονισμοί/Συνθήκες:
-Για να προσδιοριστεί αν η συνέχιση της εγκυμοσύνης δεν συνεπάγεται άμεσο κίνδυνο στη -Απαιτείται η συγκατάθεση 2 γιατρών
-Δεν απαιτείται συναίνεση γονέων/κηδεμόνων ή κοινωνικών λειτουργών για ανήλικους άνω των 16.
Ελλάδα
Κανονισμοί/Συνθήκες:
-Εάν η γυναίκα είναι ανήλικη, η συγκατάθεση ενός από τους γονείς ή του ατόμου που έχει την επιμέλεια της γυναίκας είναι απαραίτητη
-Απαιτείται ιατρικό πιστοποιητικό σε περίπτωση έκτρωσης για ιατρικούς λόγους
Σε ένα γενικότερο πλαίσιο, το γεγονός, ότι πολλές γυναίκες που θέλουν να προβούν για οποιοδήποτε λόγο σε άμβλωση, καταφεύγουν σε ξένη χώρα για να την πραγματοποιήσουν, είναι από μόνο του αρκετό για να διαπιστωθεί το τεράστιο νομικό και γραφειοκρατικό κενό που υπάρχει γύρω απ’ αυτό το ζήτημα. Η τάση αυτή για «ταξίδια εκτρώσεων» καταδεικνύει την ανάγκη για ύπαρξη ενός συστήματος στο οποίο, η κάθε γυναίκα θα είναι πραγματικά ελεύθερη να αποφασίσει για το σώμα της, χωρίς πρακτικές δυσκολίες και εμπόδια. Βέβαια, κάτι τέτοιο φαντάζει σκέτη ουτοπία, αφού η γραφειοκρατία για τέτοια ζητήματα, σε αρκετές χώρες στην Ευρώπη είναι τεράστια
Οι μόνες χώρες οι οποίες φαίνεται να παρουσιάζουν μία σχετικά καλή εικόνα ως προς το γραφειοκρατικό κομμάτι της υπόθεσης, είναι οι χώρες ανάμεσα στις οποίες σημειώνονται και τα περισσότερα ταξίδια γι’ αυτό τον σκοπό. Μεγάλη εντύπωση, προκαλεί το γεγονός ότι όλες αυτές βρίσκονται στο δυτικό (Βόρειο και Νότιο) κομμάτι της Ευρώπης, κάτι που γεννά την απορία για το αν πρόκειται για ένα τυχαίο γεγονός ή για ζήτημα που άπτεται της δυτικής κουλτούρας. Και οι έξι χώρες (Ιρλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία, Ιταλία) οι οποίες παρουσιάζονται στο παραπάνω γράφημα, σημειώνουν σχεδόν μηδενική γραφειοκρατική καθυστέρηση, με την αναμονή στην έσχατη περίπτωση να αγγίζει μόλις τις 7 ημέρες. Ανάμεσα σ΄αυτές, ελαφρώς ικανοποιητικότερη από άποψη αναμονής, φαίνεται να είναι οι Βόρειες χώρες, με το Ηνωμένο Βασίλειο να κατέχει την πρωτιά με μηδέν μέρες καθυστέρησης.
Ευκολότερη πρόσβαση, περισσότερες εκτρώσεις;
Παλαιότερα, υπήρχε η εντύπωση ότι η ευκολότερη πρόσβαση στις εκτρώσεις, ήταν η κύρια αιτία για τα υπερφουσκωμένα νούμερα της εκάστοτε χώρας. Πράγματι, χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία -των οποίων η πρόσβαση είναι σχετικά εύκολη-, παρουσιάζουν νούμερα και ποσοστά ιδιαιτέρως μεγάλα. Θα πρέπει όμως να συνυπολογιστεί σ’ αυτά, το γεγονός ότι πολλές γυναίκες από διάφορες χώρες της Ευρώπης καταφεύγουν σ’ αυτές σε μία προσπάθεια να βρουν λύση στο πρόβλημά τους. Το ερώτημα παραμένει. Είναι η εύκολη πρόσβαση στις εκτρώσεις ο λόγος για την αύξησή τους; Ή οι γραφειοκρατικές και νομικές δυσκολίες, είναι αυτές που διαιωνίζουν το πρόβλημα;
Κεφάλαιο Πολωνία
Μεσαίωνας στην καρδιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Γιατί ο λαός της Πολωνίας ζητάει τα αυτονόητα;
Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα του προαναφερθέντος, είναι η Πολωνία, η οποία με τα πρόσφατα γεγονότα της έφερε πάλι το ζήτημα των εκτρώσεων στο προσκήνιο. Ένα τρομερά επικίνδυνο βήμα προς τα πίσω έγινε τον Οκτώβριο του 2020 στην καρδιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης και συγκεκριμένα στην Πολωνία, μία χώρα της οποίας η νομοθεσία περί εκτρώσεων είναι μία από τις αυστηρότερες στην Ευρώπη.
Αναλυτικότερα, το Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας προχώρησε σε μία νέα απόφαση, η οποία ουσιαστικά ποινικοποιούσε τις εκτρώσεις αφήνοντας το ελεύθερο πλέον στις γυναίκες να προχωρούν στην εν λόγω διαδικασία μόνο στην περίπτωση που κινδυνεύει η υγεία ή η ζωή τους ή εάν η εγκυμοσύνη είναι αποτέλεσμα βιασμού. Μέχρι σήμερα και από το 1993 η άμβλωση επιτρεπόταν πέραν των δύο παραπάνω λόγων και σε περίπτωση σοβαρής δυσπλασίας του εμβρύου, κάτι που με τη νέα νομοθεσία δεν αποτελεί σοβαρό λόγο για έκτρωση. Οργή στους δρόμους της Πολωνία, προκάλεσε η συγκεκριμένη απόφαση, αφού θεωρήθηκε ως καταπάτηση του θεμελιώδους δικαιώματος της γυναίκας να αποφασίζει για το σώμα της. Καθημερινά και για πολλές εβδομάδες, χιλιάδες γυναίκες, αλλά και όλοι όσοι τάσσονταν ενάντια στο νέο νόμο εξεγείρονταν για το βασικό δικαίωμα που τους στερείτο, αψηφώντας τις απαγορεύσειςγια συγκεντρώσεις με πρόφαση την πανδημία. Μεγάλο μέρος της μαζικής οργής στράφηκε βέβαια και προς την Καθολική Εκκλησία, η οποία υποστήριζε την ακροδεξιά κυβέρνηση και τη νομοθεσία περί ποινικοποίησης των εκτρώσεων.
«Πάγωσε» η απόφαση
Η κυβέρνηση της Πολωνίας «πάγωσε» τη δημοσίευση της δικαστικής απόφασης που χαρακτήριζε παράνομη την άμβλωση, κάνοντάς την παράνομη για το σύνολο σχεδόν των περιπτώσεων. Η κυβερνητική απόφαση, ήρθε ύστερα από τις μαζικές διαδηλώσεις που ξεκίνησαν με το άκουσμα της δικαστικής απόφασης. Βάσει της απόφασης του Ανώτατου Δικαστηρίου της Πολωνίας, η νομοθετική ρύθμιση που επέτρεπε τις αμβλώσεις στις περιπτώσεις γενετικών ανωμαλιών ήταν αντισυνταγματική, ακόμα και στην περίπτωση γενετικών ανωμαλιών. Με την αλλαγή της νομοθεσίας επέτρεπε την άμβλωση μόνο στην περίπτωση που κινδύνευε η ζωή της γυναίκας ή σε εκείνη που η εγκυμοσύνη ήταν αποτέλεσμα βιασμού ή αιμομιξίας. Η απόφαση έβγαλε στους δρόμους χιλιάδες γυναίκες, αλλά και άνδρες, ενώ παράλληλα έγινε γενική απεργία σε όλη τη χώρα για το λόγο αυτόν, με την προτροπή και των τοπικών Αρχών. Ο πρωθυπουργός Ματέους Μοραβιέτσκι, κάλεσε σε διάλογο εκπροσώπους των διαδηλωτών και των κομμάτων της αντιπολίτευσης, ενώ ο πρόεδρος της χώρας, ο οποίος ήταν υπέρ της απόφασης του Δικαστηρίου αντιπρότεινε να απαγορεύεται η άμβλωση σε περιπτώσεις που διαγνωστεί σύνδρομο Down, αλλά να επιτρέπεται σε άλλες περιπτώσεις γενετικών προβλημάτων.
Αποδεκτοί λόγοι έκτρωσης.
Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, είτε υπάρχει αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο, είτε όχι, υπάρχουν ορισμένοι λόγοι οι οποίοι καθιστούν μία έκτρωση ως γενικά αποδεκτή. Αυτοί, κυρίως κυμαίνονται γύρω απ’ τη σωματική υγεία και ψυχική ακεραιότητα της γυναίκας, αλλά και γύρω από πιθανές εμβρυϊκές δυσλειτουργίες. Επιπλέον, σχεδόν όλες οι χώρες αποδέχονται ως σοβαρό λόγο άμβλωσης, την περίπτωση του βιασμού και της αιμομιξίας, αλλά είναι σχετικά λίγες αυτές που αντιμετωπίζουν ως εξίσου σοβαρό λόγο, αυτόν που σχετίζεται με κοινωνικοοικονομικά προβλήματα. Διαφαίνεται επομένως, ότι στη νομική πτυχή του συγκεκριμένου ζητήματος, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις και κενά, τα οποία δεν καλύπτουν πολλούς παράγοντες.
Κύριοι λόγοι έκτρωσης που επιτρέπονται βάσει νόμου
Συνολική κατάταξη κάθε χώρας
Πολλές είναι οι χώρες οι οποίες έχουν δεχτεί ισχυρές επικρίσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση, για τον τρόπο που αντιμετωπίζουν το ζήτημα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και ενημέρωσης εν γένει(
ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΗΣ ΚΑΘΕ ΧΩΡΑΣ ΒΑΣΕΙ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
Την πρωτιά της καλύτερης πολιτικής σε τέτοιους είδους ζητήματα, φαίνεται να κατέχει πάλι η βορειοκεντρική Ευρώπη, με την Γερμανία και Ολλανδία να σημειώνουν τα υψηλότερα ποσοστά, 70.5% και 69.0% αντίστοιχα. Τελευταίες στην κατάταξη, παρουσιάζονται οι Κύπρος και Λιθουανία με τα ποσοστά ικανοποιητικής πολιτικής να φτάνουν με δυσκολία στο 15%. Για άλλη μια φορά δηλαδή, μέσω του συγκεκριμένου γραφήματος, διαφαίνεται η αδυναμία των νότιων χωρών να ανταποκριθούν επαρκώς σε ό, τι θεωρείται σήμερα ως θέμα taboo. Σημειώνεται επίσης, ότι ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο για την παρούσα έρευνα συνιστά και το γεγονός ότι οι -πλείστες- νότιες ευρωπαϊκές χώρες, όχι μόνο σημειώνουν εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά ως προς τις πολιτικές που ακολουθούν, αλλά παράλληλα παρουσιάζουν και στασιμότητα στον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζονται ζητήματα τέτοιας φύσεως
Ειδικότερα, και σύμφωνα με την πρόοδο πολιτικής και στρατηγικής η οποία σημειώθηκε την τελευταία δεκαετία στην Ευρώπη, βόρειες και κεντρικές χώρες όπως η Γαλλία, η Λιθουανία και η Σουηδία, παρουσίασαν σημαντική βελτίωση, ενώ αντίθετα η Βουλγαρία σημείωσε καθοδική πορεία.
Επαγωγικά σκεπτόμενοι, θα λέγαμε ότι ακόμα και σε μία εποχή η οποία σε επιπέδο «φαίνεσθαι» χαρακτηρίζεται από προοδευτικότητα και απενεχοποίηση σε θέματα που κάποτε θεωρούνταν ως taboo, παρουσιάζονται πολλά πουριτανιστικά και παρωχημένα γνωρίσματα. Σήμερα, μία γυναίκα αν και θεωρητικά και νομικά μπορεί να προβεί στην επιλογή της άμβλωσης, πρακτικά δυσκολεύεται, αφού υπάρχουν πολλά εμπόδια. Η γραφειοκρατία, και οι χρονικές καθυστερήσεις η οποία αυτή έμμεσα επιτάσσει, οδηγούν τις γυναίκες που επιθυμούν μία τέτοια ενέργεια, να κατευθυνθούν είτε σε χώρες με πιο δημοκρατικό νομοθετικό πλαίσιο ως προς το συγκεκριμένο ζήτημα, είτε σε χώρες που είναι πιο εύκολη η πρόσβαση στη «μαύρη αγορά των αμβλώσεων» (βλ. Βουλγαρία). Με μία γρήγορη ματιά στη γενικότερη εικόνα του προβλήματος, θα έβγαζε εύκολα κανείς το συμπέρασμα, ότι οι πλείστες χώρες της Ευρώπης, χαρακτηρίζονται από πολλές δυσκολίες. Η Ευρώπη δηλαδή, μοιάζει να είναι βαλτωμένη σε μία νοοτροπία που καθόλου δε θυμίζει την προοδευτικότητα και καινοτομία που θεωρητικά πρεσβεύει. Εξαιρέσεις ως προς το καλό, συνιστούν κατά κύριο λόγο οι χώρες της δύσης, οι οποίες φαίνεται δικαίως και αξιοπρεπώς να εκπροσωπούν τον χαρακτηρισμό που τους έχει αποδοθεί ως «ανοιχτόμυαλες».
Πηγές:
Νομοθετικό πλαίσιο για εκτρώσεις στην Ευρώπη://www.spdc.pt/files/publicacoes/Pub_AbortionlegislationinEuropeIPPFEN_Feb2009.pdf?fbclid=IwAR1Y9tzCkrsovPnlezCExz8EoVfU7OAan4d_rcGgkJBDQVxsHsgPe11-PL0
Ευρωπαϊκές πολιτικές & συστάσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης://www.familyplanning.org.cy/wp-content/uploads/2018/12/Barometer-of-Womens-Access-to-Modern-contraceptive-Choice-in-Cyprus.pdf
Δράσεις Επιτρόπου Ισότητας://www.kathimerini.com.cy/index.php?pageaction=kat&modid=1&artid=176976
Σύνδεσμος Οικογενειακού Προγραμματισμού και Σεξουαλικής Υγείας Γερμανίας, Pro familia, Γερμανία http://astra.org.pl/pdf/publications/Factsheet_Abortion_Europe_2016.pdf
Σύνδεσμος Οικογενειακού Προγραμματισμού Πολωνίας (TRR), Πολωνία https://en.federa.org.pl/
Νομοθετικές δυσκολίες εκτρώσεων στην Πολωνία https://www.sxpolitics.org/frontlines/book/pdf/capitulo5_poland.pd
Κυβέρνηση Ηνωμένου Βασιλείου – Στατιστικά στοιχεία για εκτρώσειςhttps://www.gov.uk/government/collections/abortion-statistics-for-england-and-wales
Εθνικό Ινστιτούτο Δημογραφικών Σπουδών για Γαλλία
https://www.ined.fr/en/everything_about_population/data/france/abortion-contraception/abortions/
Ευρωπαϊκές νομοθεσίες για εκτρώσεις – Συγκριτική πολιτική
Ασφάλεια και νομιμότητα εκτρώσεων http://astra.org.pl/pdf/publications/Factsheet_Abortion_Europe_2016.pdf
Γεγονότα Πολωνίας – Περιοδικό Κοινοβουλίου
Ταξίδια για εκτρώσεις σε χώρες της Ευρώπης
https://cordis.europa.eu/project/id/680004/fr